Trái ngược với sự ồn ào, xô bồ của suy nghĩ, tâm lý phức tạp, thì một tâm hồn tĩnh lặng sẽ như một viên ngọc quý, được thời gian gọt dũa mà thêm phần trong trẻo, nhuần nhuỵ. Tĩnh lặng ở đây không đồng nghĩa với nhu nhược, mà chính là sức lực từ phía trong, một sức lực biết thu mà biết phát, biết nhu mà biết cương, biết buông mà biết nắm.
Như Lão Tử – bậc triết gia thời Xuân Thu – nói: “Tĩnh vi vương”, tức chỉ khi tâm được lắng đọng, sức lực thật sự được hồi phục, trí tuệ được khởi sinh, sức ảnh hưởng được lan truyền một cách ôn hòa mà bền vững. Tĩnh lặng chính là gốc của động, nơi sức lực được tích lũy mà chưa bùng phát.
Tâm hồn tĩnh lặng chưa bao giờ đồng nghĩa với nhu nhược hoặc hèn mọn. Tĩnh lặng thật sự hàm chứa sức mạnh khôn lường. Giống như dòng nước, nếu dòng nước chảy cuộn, va đập, bọt tung lên mà đục, khó soi rõ được tận cùng; thế nhưng nếu dòng nước được lắng xuống, hoàn toàn trong trẻo, lúc ấy ta sẽ soi được tận nơi những viên sỏi, những con cá phía dưới. Tâm cũng như thế. Tĩnh thì minh, động thì loạn.
Như triết gia La Mã Marcus Aurelius từng nói: “Sức mạnh thật sự bắt nguồn từ sự trấn tĩnh của tâm trí.” (The greatest power is often forged in silence and calm.). Giữa biến động, nếu tâm được lặng, sẽ phân định được thật, ảo; chính, tà; sẽ biết được hướng đi mà vững mà chuẩn.
Đặc điểm nổi bật của một tâm hồn tĩnh lặng, là luôn biết hồi quang phản chiếu chính bản thân.
Nho gia truyền lại: “Phản cầu chư kỷ” tức khi có những khó khăn, những va vấp, thay vì hướng ra ngoài, đổ lỗi, đánh giá, hãy hướng vào chính mình để soi xét, hoàn thiện bản thân.
“Ngô nhật tam tỉnh ngô thân”, mỗi ngày đều tự kiểm điểm chính mình, chính những lúc như thế, tâm được gột rửa khỏi muội trần, thêm trong trẻo, thêm vững chãi.
Các bậc hiền triết thời xưa như Socrates cũng luôn chủ trương: “Hãy hiểu chính bản thân mình” (Gnothi seauton). Việc hiểu được chính mình chỉ thật sự đạt được khi tâm được lắng, được gạt sang một bên những vọng động, ham muốn và toan tính. Giống như gương chỉ phản ánh được hình ảnh khi mặt gương sạch và sáng, nếu không thế, nó sẽ biến dạng, méo mó.
Tĩnh lặng còn giúp con người biết lắng nghe, lắng nghe thế giới, lắng nghe lòng mình, lắng nghe những nhu cầu thật sự của bản thân mà đôi khi chúng ta luôn phớt lờ.
Thánh Augustinô cũng nói: “Trái tim không được yên nếu chưa tìm được nơi an nghỉ trong Chúa”, đây chính là nhu cầu được lặng, được hoàn về nơi thật của chính tâm hồn mỗi người.
Về phía văn hoá truyền thống Việt Nam, Nguyễn Du cũng gửi gắm những suy nghĩ về cái tĩnh trong tâm qua những dòng thơ:
“Bên trong thanh tĩnh, trí tuệ sẽ khởi sinh
Giữa dòng đời biến động, chỉ tâm tĩnh tại được an vui.”
Bậc trí giả luôn biết được thời thế, biết được lúc nên động, lúc nên tĩnh; như Tôn Tử dạy: “Tĩnh như núi, động như dòng sông”, tức luôn vững vàng mà đầy sức sống. Tĩnh mà không chết, động mà không loạn.
Vẻ đẹp của một tâm hồn tĩnh lặng chính ở chỗ: luôn biết hồi tâm, biết dừng lại, biết suy xét, biết tha thứ, biết buông xuống những muộn phiền, sân si. Từ nơi tĩnh lặng, sức lực được hồi phục, trí tuệ được bồi đắp, lòng yêu đời được khích lên.
Như Mạnh Tử chỉ rõ: “Bậc chính nhân luôn biết tu dưỡng bản thân, tĩnh tại mà hướng thiện.” (君子求诸己), những lúc biến động mà vẫn giữ được chính mình, được bản chất hướng thiện, chính trực, thanh cao, lúc ấy tâm hồn sẽ tỏa ra một sức hấp dẫn mà thế lực thế gian khó lòng lay động.
Trong thời đại đầy biến động như hiện nay, nếu mỗi chúng ta biết nuôi dưỡng một tâm hồn tĩnh lặng, biết gạn đục khơi trong, biết hồi hướng về bản chất thật của chính mình, lúc ấy chúng ta sẽ tìm được sức mạnh từ phía trong, sức lực mà thế giới không bao giờ đánh bại được.
Tĩnh lặng, chính là sức mạnh thật sự, sức mạnh bắt nguồn từ Tâm, từ Trí, từ Đức, từ những trải nghiệm được thanh lọc qua thời gian. Tâm hồn tĩnh lặng chính là nơi sức lực được tích lũy, nơi những suy nghĩ được minh triết, nơi những quyết định được chính xác, nơi những ước vọng được hướng về cái Thiện, cái Chính.
Xem thêm
Vạn Điều Hay
