Cờ vây (vi kỳ), tương truyền, trò chơi này có từ thời vua Nghiêu, vua Thuấn xa xưa. Sách “Bác Vật Chí” thời nhà Tấn kể rằng vua Nghiêu dùng cờ vây để dạy con trai Đan Chu, không chỉ để giải trí mà còn để rèn tâm tính, bồi dưỡng trí tuệ. Cờ vây còn gắn bó mật thiết với dịch lý, thiên văn, binh pháp, thậm chí là cách trị quốc.
Hãy tưởng tượng: một bàn cờ vây nhỏ xíu lại như cả vũ trụ thu gọn. Điểm Thiên Nguyên ở giữa là trung tâm vũ trụ, 360 điểm còn lại tượng trưng cho 360 ngày trong năm âm lịch, khớp đến từng chi tiết. Bốn góc bàn cờ là bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Quân trắng, quân đen thay nhau xuất hiện, như ngày và đêm luân phiên.
Bàn cờ chưa đầy hai thước với 19 đường ngang dọc, 361 quân cờ tưởng như ngẫu nhiên nhưng lại chứa đựng trật tự kỳ diệu, biến hóa khôn lường, ôm trọn vạn vật. Cờ vây không chỉ là trò chơi, mà còn là tinh hoa văn hóa truyền thống Trung Hoa. Luật chơi đơn giản, nhưng thế cờ thì biến hóa vô tận, từ hữu hạn đến vô hạn.
Xưa kia, Gia Cát Lượng từng viết trong “Vi Kỳ Ca” rằng: “Trời như lọng tròn, đất như bàn cờ.” Đời người, theo ông, cũng giống một ván cờ – mỗi nước đi là một lựa chọn, lúc đặt quân, lúc buông quân, toát lên phong thái ung dung của bậc trí giả. Đường Thái Tông cũng mê cờ vây, để lại nhiều bài thơ hay, như trong “Vịnh Kỳ”:
“Thủ đàm phiêu tích mỹ, tọa ẩn dật tiền lương
Tham sai phân lưỡng thế, huyền tố dẫn song hành.”
Dịch nghĩa: Nói chuyện chơi cờ, tao nhã và đẹp đẽ. Ngồi nơi thanh tịnh, quên đi chuyện đời xưa nay. Cân nhắc kỹ lưỡng, chia đôi thế cục. Quân đen quân trắng dẫn dắt, cùng tiến song song.
Chuyện “một nước cờ định càn khôn” khi Đường Thái Tông đấu cờ với Cầu Nhiêm Khách còn được người đời sau nhắc mãi.
- Cờ vây còn đi vào thơ ca, tô điểm thêm nét huyền diệu. Lưu Vũ Tích từng thốt lên:
“Nhạn hành bố trận chúng vị hiểu
Hổ huyệt đắc tử nhân giai kinh.”
Dịch nghĩa: Bầy nhạn xếp trận, người đời chưa thấu. Vào hang hổ đặt được quân cờ, ai nấy đều kinh ngạc.
- Trương Nghĩ thời nhà Tống ví thế sự đổi thay nhanh như nước cờ:
“Hào ưng dục kích hình hoàn nặc
Nộ nghĩ sơ phục trần dĩ thành.”
Dịch nghĩa: Diều hâu tung cánh chuẩn bị lao xuống, hình thế vẫn còn ẩn giấu. Nghĩ ngợi giận dữ vừa qua, bụi đất đã lắng thành.
- Hoàng Canh thời nhà Nguyên thì miêu tả sự tĩnh lặng, sâu lắng khi đắm mình vào cờ vây:
“Hà xứ tiên nhân ái thủ đàm
Thời vấn bác trác trúc lâm gian
Nhất bính ngọc tử xao vân toái
Kỷ độ ngọ song kinh mộng tàn.”
Dịch nghĩa: Nơi đâu tiên nhân say mê chơi cờ vây? Thỉnh thoảng hỏi thăm, giữa rừng trúc bày ván cờ. Một lần đặt quân cờ ngọc, mây tan vỡ. Bao lần bên cửa sổ trưa, giật mình tỉnh giấc mộng. (“ngọc tử” là tên gọi khác của cờ vây).
Cờ vây trong xã hội hiện đại
- Cờ vây trong giáo dục và câu lạc bộ sinh viên
Ở nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, và cả Việt Nam, cờ vây được đưa vào các trường học hoặc câu lạc bộ đại học như một hoạt động ngoại khóa để rèn luyện tư duy logic và kiên nhẫn. Tại Việt Nam, các câu lạc bộ cờ vây ở Đại học Bách Khoa Hà Nội hay Đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM thu hút đông đảo sinh viên.
Một câu chuyện đáng nhớ là Nguyễn Bình, một sinh viên ở Hà Nội, đã chia sẻ trên một diễn đàn cờ vây rằng cậu bắt đầu chơi cờ để “giải tỏa căng thẳng thi cử” và dần trở thành một kỳ thủ nghiệp dư nổi bật trong giải U23 toàn quốc. Cờ vây, với luật chơi đơn giản nhưng sâu sắc, trở thành sân chơi lý tưởng cho các bạn trẻ muốn thử thách trí tuệ và kết nối với bạn bè.
- Cờ vây và phong cách sống “zen” của giới trẻ:
Nhiều bạn trẻ hiện nay tìm đến cờ vây như một cách để thư giãn và tìm kiếm sự cân bằng trong cuộc sống bận rộn. Với lối sống “zen” đang được ưa chuộng, cờ vây mang đến không gian tĩnh lặng, nơi người chơi tập trung vào từng nước cờ, quên đi áp lực công việc hay học tập.
Một bạn trẻ ở TP.HCM, tên Minh Anh, chia sẻ trên một nhóm cờ vây rằng: “Chơi cờ vây giúp mình tập trung hơn, giống như thiền vậy. Mỗi ván cờ là một câu chuyện, và mình học cách bình tĩnh trước mọi tình huống.” Những câu chuyện như của Minh Anh cho thấy cờ vây không chỉ là trò chơi mà còn là một cách để giới trẻ rèn luyện tâm trí và tìm niềm vui trong sự đơn giản.
Những câu chuyện trên cho thấy cờ vây không hề “lỗi thời” mà vẫn rất cuốn hút với người trẻ, nhờ sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại. Cờ vây là ván cờ của đời: xưa dạy trị quốc, nay rèn tâm trí, mai kết nối tương lai.
Tạm kết
Những câu chuyện trên cho thấy cờ vây không hề “lỗi thời” mà vẫn rất cuốn hút với người trẻ, nhờ sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại.
Đời người, nói cho cùng, giống như một ván cờ. Bạn có thể bỏ lượt trên bàn cờ, nhưng cuộc sống thì không dừng lại. Từ khi chào đời, ta đã bước vào ván cờ định mệnh. Một ván cờ kết thúc, ván khác lại bắt đầu, nhưng đời người chỉ có một ván cờ duy nhất. Đặt quân cờ xuống, ta không hối tiếc, nhưng liệu có con đường nào để quay đầu? Cờ vây dạy ta nhìn toàn cục, hiểu nhân duyên, tìm lối đi sáng tỏ để bước vững chãi trên hành trình đời mình, hướng tới một cái kết trọn vẹn.
Mỹ Mỹ biên tập
Xem thêm
Vạn Điều Hay
