Dụ thế minh ngôn
Là một trong ba “ngôn” – Bộ sách Tam ngôn nổi tiếng được sáng tác vào thời Minh – Thanh gồm Cảnh thế thông ngôn, Tỉnh thế hằng ngôn, Dụ thế minh ngôn của Phùng Mộng Long (1574-1646) người Trường Châu, nay là Tô Châu, Giang Tô.
Những tiểu thuyết trong Tam ngôn có nguồn gốc khác nhau, tình huống khá phức tạp. Từ những truyện mà hiện nay có thể suy đoán được, thì một bộ phận nhỏ trong số đó là những “thoại bản” lưu truyền ở các đời Tống, Nguyên, Minh được ghi chép lại với ít nhiều sự gia công sửa chữa của tác giả, còn phần lớn là Phùng Mộng Long đã dựa vào những bút kí, tiểu thuyết, truyền kì, những mẫu chuyện lịch sử, dân gian thời trước để sáng tác nên.
(Tiếp theo phần 1)
Diêm Vương đứng dậy, gọi Sầm Nghiêm vào hậu điện, đội mũ Bình Thiên, mặc áo mãng bào, thắt đai ngọc, hóa thành dáng vẻ Diêm La Thiên Tử. Quỷ đánh trống thăng đường, báo: “Tân Diêm Vương thăng điện!” Các tư thiện ác, lục tào pháp lại, phán quan, quỷ tốt, chỉnh tề đứng hai bên. Sầm Nghiêm cầm ngọc giản, hiên ngang bước ra, ngồi lên pháp tọa.
Các tư lại quỷ tốt bái kiến xong, xin treo bảng nhận đơn kiện. Sầm Nghiêm nghĩ: “Ngũ nhạc tứ hải, bao nhiêu sinh linh? Ngọc Đế chỉ cho ta sáu canh giờ, nếu xét xử không xong, sẽ bị cho là vô tài, mang tội. Chi bằng bảo phán quan lấy án tàng cũ, chọn những vụ nghi nan lớn, trăm năm chưa xử, ta sẽ phán vài vụ, làm gương cho âm ty.”
Phán quan tâu: “Chỉ có bốn tông văn quyển từ thời Hán sơ, hơn ba trăm năm mươi năm chưa xử, xin vương thẩm tra.” Sầm Nghiêm nói: “Đưa văn quyển lên xem.”
Phán quan dâng quyển, Sầm Nghiêm mở ra, thấy:
Vụ oan sát trung thần
- Nguyên cáo: Hàn Tín, Bành Việt, Anh Bố
- Bị cáo: Lưu Bang, Lã Thị
Vụ lấy oán báo ân
- Nguyên cáo: Đinh Công
- Bị cáo: Lưu Bang
Vụ chuyên quyền đoạt vị
- Nguyên cáo: Thích Thị
- Bị cáo: Lã Thị
Vụ thừa nguy bức mệnh
- Nguyên cáo: Hạng Vũ
- Bị cáo: Vương Ế, Dương Hỷ, Hạ Quảng, Lã Mã Đồng, Lã Thắng, Dương Vũ
Sầm Nghiêm xem xong, cười lớn: “Những vụ lớn thế này, sao lại không xét? Lục tào tư lại đều đáng tội. Đây là do Diêm Vương trước đây trì hoãn. Đêm nay ta sẽ xét rõ hết.” Ông gọi quỷ tốt, theo danh sách gọi nguyên bị cáo bốn vụ, lần lượt thẩm tra. Lúc ấy, âm phủ chấn động, cả âm ty xôn xao. Có thơ chứng rằng:
Mỗi khi nghi án thì lần lữa,
Âm dương sự thể giống nhau thôi.
Hôm nay Tử Tương mang khí mới,
Oan khí ngàn năm một sớm tan.
Quỷ tốt tâu: “Người phạm đã bắt đủ, xin vương xử lý.”
Sầm Nghiêm nói: “Đưa vụ thứ nhất lên.”
Phán quan gọi lớn: “Vụ thứ nhất, điểm danh!”
Nguyên bị năm người, lần lượt điểm danh, đều đáp:
Nguyên cáo: Hàn Tín có, Bành Việt có, Anh Bố có
Bị cáo: Lưu Bang có, Lã Thị có
Sầm Nghiêm gọi Hàn Tín lên, hỏi: “Ngươi trước theo Hạng Vũ, chỉ làm lang trung, lời không nghe, kế không dùng; gặp Hán Vương, được dựng đàn bái tướng, phong vương tước để trả công. Sao lại sinh lòng mưu phản, tự chuốc tội chết, nay lại kiện chủ?”
Hàn Tín nói: “Diêm Vương, xin cho Hàn Tín trình bày. Ta chịu ơn Hán Vương dựng đàn bái tướng, dốc lòng bày mưu, sửa đường, vượt Trần Thương, giúp Hán Vương bình Tam Tần; cứu Hán Vương ở Huỳnh Dương, bắt Ngụy Vương Báo, phá quân Đại, bắt Triệu Vương Hạt; bình Yên ở bắc, định Tề ở đông, chiếm hơn bảy mươi thành; đánh bại hai mươi vạn quân Sở, giết danh tướng Long Thư; bày trận thập diện mai phục ở Cửu Lý Sơn, tiêu diệt quân Sở; sai sáu tướng bức chết Hạng Vương ở Ô Giang.
Lập mười công lớn, mong con cháu đời đời hưởng phú quý. Ai ngờ Hán Vương được thiên hạ, không nhớ công lao, giáng tước ta. Lã Hậu lại cùng Tiêu Hà lập mưu, lừa ta vào cung Trường Lạc, không cho phân trần, sai võ sĩ trói chặt, chém chết, vu cho tội phản nghịch, diệt tam tộc. Ta tự nghĩ vô tội, chịu thảm họa này, hơn ba trăm năm mươi năm vẫn ôm oan chưa báo, xin Diêm Vương xét rõ.”
Sầm Nghiêm nói: “Ngươi làm nguyên soái, có dũng không mưu, chẳng lẽ không có người giúp đỡ? Bị lừa như trói trẻ con, giờ trách ai?”
Hàn Tín đáp: “Có quân sư Quát Thông, nhưng ông ta làm việc nửa vời, bỏ đi giữa chừng.”
Sầm Nghiêm gọi quỷ tốt: “Mau bắt Quát Thông đến thẩm.”
Chớp mắt, Quát Thông được gọi đến. Sầm Nghiêm hỏi: “Hàn Tín nói ngươi làm việc nửa vời, bỏ đi giữa chừng, không trọn trách nhiệm quân sư, là sao?”
Quát Thông đáp: “Không phải ta nửa vời, mà Hàn Tín không nghe lời trung. Khi Hàn Tín phá Tề Vương Điền Quảng, ta tiến biểu lên Lạc Dương, xin cho ông ta danh hiệu Giả Vương để trấn an lòng dân Tề.
Hán Vương mắng: ‘Gã dưới háng ngựa, Sở chưa diệt đã muốn làm vương!’ Lúc ấy, Trương Tử Phòng ở sau lưng khẽ đạp chân Hán Vương, thì thầm: ‘Dùng người đừng để tiểu tiết hại đại sự.’ Hán Vương đổi giọng: ‘Đại trượng phu muốn làm vương thì làm vương thật, cần gì giả?’ Sai ta mang ấn phong Hàn Tín làm Tam Tề Vương.
Ta thấy Hán Vương có lòng nghi kỵ, sau này ắt phản bội, khuyên Hàn Tín phản Hán, liên minh với Sở, chia ba thiên hạ, chờ thời cơ. Hàn Tín nói: ‘Khi dựng đàn bái tướng, ta thề: Hán không phụ Tín, Tín không phụ Hán. Nay sao dám phản Hán Vương?’ Ta nhiều lần phân tích lợi hại, ông không nghe, còn trách ta xúi giục mưu phản. Ta sợ tội, giả điên, trốn về quê. Sau ông giúp Hán diệt Sở, quả gặp họa Trường Lạc, hối hận thì đã muộn.”
Sầm Nghiêm hỏi Hàn Tín: “Sao ngươi không nghe Quát Thông?”
Hàn Tín đáp: “Có thầy bói Hứa Phục, bói ta sống bảy mươi hai tuổi, công danh trọn vẹn, nên ta không nỡ phản Hán. Ai ngờ chết yểu, chỉ ba mươi hai tuổi.”
Sầm Nghiêm gọi quỷ tốt, bắt Hứa Phục đến, hỏi: “Hàn Tín chỉ sống ba mươi hai tuổi, sao ngươi bói bảy mươi hai? Ngươi làm thầy bói, nói bậy họa phúc, chỉ để lừa tiền, hại người cả đời, đáng ghét!”
Hứa Phục đáp: “Diêm Vương nghe rõ: tục ngữ nói ‘người có tuổi thọ có thể kéo dài, cũng có thể bị giảm.’ Tinh gia tính tuổi thọ thường khó chính xác. Hàn Tín đáng lẽ sống bảy mươi hai tuổi, tính theo lý. Nhưng ông sát khí quá nặng, tổn âm đức, nên chết yểu. Không phải ta tính sai.”
Sầm Nghiêm hỏi: “Ông ta tổn âm đức chỗ nào? Nói rõ từng điểm.”
Hứa Phục đáp: “Khi Hàn Tín bỏ Sở theo Hán, lạc đường, nhờ hai tiều phu chỉ lối, đến được Nam Trịnh. Lo Sở Vương sai người đuổi theo, sợ tiều phu tiết lộ, ông rút kiếm giết cả hai. Tuy tiều phu chẳng quan trọng, nhưng là người có ân. Thiên điều tội bất nghĩa nặng nhất. Thơ rằng:
Bôn tẩu lòng như tên rời cung,
Lạc lối nhờ người chỉ đường thông.
Ân không báo, lại giết người,
Tuổi thọ giảm mất mười năm trường.”
Sầm Nghiêm hỏi: “Còn ba mươi năm?”
Hứa Phục đáp: “Tể tướng Tiêu Hà ba lần tiến cử Hàn Tín, Hán Vương muốn trọng dụng, dựng đàn cao ba trượng, để Hàn Tín ngồi trên, Hán Vương tự tay dâng kim ấn, bái làm đại tướng. Hàn Tín thản nhiên nhận lấy. Thơ rằng:
Đại tướng lên đàn quyền chỉ huy,
Lệnh quân át cả chiếu hoàng kỳ.
Thần tử nhận bái của vua ban,
Lại giảm mười năm tuổi thọ này.”
Sầm Nghiêm nói: “Thần tử nhận bái của vua, quả tổn phúc. Còn hai mươi năm?”
Hứa Phục đáp: “Diễn sĩ Lịch Sinh thuyết phục Tề Vương Điền Quảng hàng Hán. Điền Quảng nghe theo, ngày ngày cùng Lịch Sinh uống rượu vui vẻ. Hàn Tín thừa cơ không phòng bị, đánh úp, phá Tề. Điền Quảng tưởng Lịch Sinh bán mình, nấu chết Lịch Sinh. Hàn Tín lập công lớn, nhưng phụ ý Tề Vương hàng Hán, cướp công Lịch Sinh. Thơ rằng:
Thuyết phục Tam Tề công lớn lao,
Thừa cơ đánh úp thế không cản.
Cướp công, hại mạng người vô tội,
Lại giảm mười năm tuổi thọ này.”
Sầm Nghiêm nói: “Cũng có lý. Còn mười năm?”
Hứa Phục đáp: “Còn một chỗ tổn thọ. Hán quân đuổi Hạng Vương ở Cố Lăng, quân Sở đông, Hán quân ít, Hạng Vương có sức nâng đỉnh, địch không nổi. Hàn Tín bày trận tuyệt cơ ở Cửu Lý Sơn, thập diện mai phục, giết sạch triệu quân Sở, ngàn tướng, bức Hạng Vương một ngựa một thương, chạy đến Ô Giang tự vẫn. Thơ rằng:
Cửu Lý Sơn trước oán khí quấn,
Triệu quân khó giữ mạng sống còn.
Âm mưu giết chóc trái thiên lý,
Tổng cộng bốn mươi năm thọ tan.”
Hàn Tín nghe Hứa Phục, không nói được gì. Sầm Nghiêm hỏi: “Hàn Tín, ngươi còn biện bạch gì không?”
Hàn Tín đáp: “Ban đầu Tiêu Hà tiến cử ta làm tướng, sau lại cùng Lã Hậu lừa ta vào Trường Lạc giết chết. Thành cũng Tiêu Hà, bại cũng Tiêu Hà, ta đến nay vẫn bất bình.”
Sầm Nghiêm nói: “Được, gọi Tiêu Hà đến xét rõ.”
Chốc lát, Tiêu Hà đến. Sầm Nghiêm hỏi: “Tiêu Hà, sao ngươi lúc tiến cử, lúc hại Hàn Tín, trở mặt như vậy?”
Tiêu Hà đáp: “Có nguyên do. Ban đầu Hàn Tín chưa gặp thời, Hán Vương thiếu tướng, ta tiến cử hai bên đều lợi. Ai ngờ Hán Vương thay lòng, nghi kỵ Hàn Tín tài cao. Sau Trần Hy làm phản, Hán Vương thân chinh, dặn Lã Hậu cẩn thận đề phòng. Hán Vương đi rồi, Lã Hậu gọi ta nghị sự, nói Hàn Tín mưu phản, muốn giết.
Ta tâu: ‘Hàn Tín là công thần số một, chưa lộ ý phản, thần không dám tuân lệnh.’ Lã Hậu nổi giận: ‘Ngươi dám đồng mưu với Hàn Tín? Nếu không nghĩ cách giết Hàn Tín, khi thánh giá về, sẽ trị tội cả ngươi.’ Ta sợ uy Lã Hậu, đành bày mưu, giả nói Trần Hy đã bị phá, lừa Hàn Tín vào cung chúc mừng, sai võ sĩ trói chém. Ta không có ý hại Hàn Tín.”
Sầm Nghiêm nói: “Hàn Tín chết, xem ra đều do Lưu Bang.”
Ông sai phán quan ghi khẩu cung, phán: “Thiên hạ nhà Hán, hơn nửa do công Hàn Tín; công cao không thưởng, ngàn năm không oan khuất nào khổ hơn. Kiếp sau báo oan rõ ràng.” Lưu hồ sơ, lui một bên.
Gọi Đại Lương Vương Bành Việt lên xét: “Ngươi có tội gì, mà Lã Thị giết ngươi?”
Bành Việt đáp: “Ta có công, không tội. Cao Tổ đi chinh biên, Lã Hậu tính dâm loạn, hỏi thái giám: ‘Thần tử nhà Hán, ai đẹp trai?’ Thái giám tâu: ‘Chỉ Trần Bình đẹp.’ Lã Hậu hỏi: ‘Trần Bình đâu?’ Thái giám đáp: ‘Theo quân chinh chiến.’ Lã Hậu hỏi: ‘Còn ai?’ Thái giám tâu: ‘Đại Lương Vương Bành Việt, anh hùng tuấn tú.’ Lã Hậu sai mật chỉ gọi ta vào triều.
Ta đến điện Kim Loan, không thấy Lã Hậu. Thái giám nói: ‘Lã Hậu truyền vào cung Trường Tín nghị việc cơ mật.’ Ta vào cung, cửa đóng khóa. Lã Hậu xuống bậc đón, mời ta dự tiệc. Ba chén rượu, Lã Hậu nổi dục, muốn cùng ta hoan lạc. Ta sợ lễ pháp, cương quyết từ chối. Lã Hậu nổi giận, sai dùng chùy đồng đánh chết, nấu thịt làm tương, chặt đầu treo ngoài phố, cấm chôn cất. Cao Tổ về, chỉ nói ta mưu phản, thật oan ức!”
Lã Hậu bên cạnh kêu oan, khóc kể: “Diêm Vương, đừng nghe lời một phía của Bành Việt. Đời chỉ có nam đùa nữ, đâu có nữ đùa nam? Ta gọi Bành Việt vào cung nghị sự, hắn thấy cung giàu sang, nổi lòng đùa cợt. Thần đùa vợ vua, đáng bị chém.”
Bành Việt nói: “Lã Hậu ở trong quân Sở, quen tư thông với Thẩm Thực Kỳ. Ta, Bành Việt, cả đời ngay thẳng, đâu có ý dâm tà!”
Sầm Nghiêm nói: “Lời Bành Việt là thật, Lã Thị ngụy biện. Không cần nói nhiều. Xét Bành Việt là đại công thần, chính trực không dâm, trung tiết vô song, kiếp sau vẫn làm người trung chính, cùng Hàn Tín báo thù.” Lưu hồ sơ.
Gọi Cửu Giang Vương Anh Bố lên xét. Anh Bố tâu: “Ta với Hàn Tín, Bành Việt, đồng lòng đồng sức. Giang sơn nhà Hán do ba người chúng ta đánh xuống, không chút ý phản. Một ngày ta ở bờ sông ngắm cảnh, thiên sứ đến, Lã Hậu ban một bình thịt tương. Ta tạ ơn, nếm thử, thấy ngon. Tình cờ ăn phải ngón tay người, nghi ngờ, tra hỏi sứ giả, hắn không biết.
Ta nổi giận, đánh sứ giả, hắn khai thật là thịt Bành Việt. Ta đau lòng, móc họng, nôn thịt ra sông, hóa thành cua nhỏ, nay gọi là ‘bể hà,’ do oán khí hóa thành. Ta không chỗ trút giận, chém sứ giả. Lã Hậu biết, sai người mang ba thứ triều điển: kiếm báu, rượu độc, lụa đỏ, lấy đầu ta về triều. Ta chết oan, xin Diêm Vương xét rõ.”
Sầm Nghiêm nói: “Ba hiền giả chết thật đáng thương, ta làm chủ, chia thiên hạ nhà Hán cho ba người, mỗi người một nước, báo công lao trước đây, không được kiện nữa.” Ký lệnh, lui.
(Còn tiếp)
Mỹ Mỹ biên dịch
(Nguồn)
Xem thêm
Vạn Điều Hay
