Sự trao đổi chất không thể tách rời

Trao đổi chất không chỉ diễn ra trong tế bào, mà mỗi nhịp thở, mỗi giọt mồ hôi đều là sự trao đổi chất âm thầm đang nối liền con người với toàn bộ vũ trụ bao la quanh mình, giữa thân thể và vũ trụ.

“Con người không sống trong vũ trụ — mà là sống cùng vũ trụ.”

Khi thực sự thấu hiểu câu nói ấy, chúng ta sẽ nhìn khác hẳn về sự sống, bệnh tật và con đường chữa lành.

Tiểu vũ trụ hòa vào đại vũ trụ: con người đang trao đổi chất với thiên nhiên

Khi bạn uống một ly nước, hít một hơi thở, hay đơn giản chỉ đứng dưới ánh nắng ban mai, ít ai nhận ra rằng mình đang tham gia vào một chu trình trao đổi chất rộng lớn vượt ngoài thân thể. Mỗi phân tử nước đi qua cơ thể ta từng thuộc về những cơn mưa xa xôi. Oxy ta hít vào từng là sản phẩm của quá trình quang hợp từ cây cỏ. Ánh nắng mặt trời chạm vào da, giúp tổng hợp vitamin D duy trì xương khớp.

Thân thể chúng ta không phải một hệ khép kín. Từ hàng ngàn năm trước, triết học Đông phương đã gọi con người là “tiểu vũ trụ trong đại vũ trụ” – nơi mô phỏng toàn bộ nguyên lý vận hành của trời đất. Trong Đạo gia, Âm – Dương, Ngũ Hành trong cơ thể phản ánh đúng nhịp tuần hoàn nhật nguyệt, khí trời đất.

Đức Đạt Lai Lạt Ma từng diễn giải rất đơn giản nhưng sâu sắc trong cuộc đối thoại với các nhà khoa học:

“Chúng ta không đứng ngoài vũ trụ để quan sát nó. Chúng ta ở trong nó, cùng thở với nó, cùng vận hành với nó.”

Những minh chứng từ khoa học hiện đại

Ngày nay, khoa học dần soi sáng những điều mà cổ nhân lĩnh hội bằng trực giác và thiền định.

1. Hệ vi sinh vật ruột: Mối liên kết vi tế với môi trường

Trong hệ tiêu hóa của ta tồn tại hàng trăm nghìn tỷ vi khuẩn cộng sinh – đa phần đến từ thức ăn, nước uống, không khí. Khi thực phẩm công nghiệp hóa, kháng sinh lạm dụng, hóa chất lan tràn, hệ vi sinh này bị suy kiệt, kéo theo hàng loạt bệnh mãn tính như béo phì, tiểu đường, tự miễn, trầm cảm.

Nghiên cứu của Sonnenburg et al. (Nature, 2016) chỉ rõ: “Môi trường sống đô thị đang làm hệ vi sinh vật mất đa dạng nghiêm trọng, kéo theo rối loạn hệ miễn dịch.”

2. Ô nhiễm không khí và bệnh tim mạch

Theo WHO (2023), bụi mịn PM2.5 làm tăng nguy cơ đột quỵ, ung thư phổi, bệnh tim mạch. Mỗi nhịp thở không còn thuần khiết khiến máu và mô tế bào phải gánh chịu độc tố vi tế từng giờ từng phút.

3. Ánh sáng mặt trời và nhịp sinh học

Ánh sáng tự nhiên điều chỉnh đồng hồ sinh học (circadian rhythm). Việc thiếu nắng dễ gây loãng xương, rối loạn giấc ngủ, trầm cảm mùa đông (SAD), rối loạn nội tiết, thậm chí cả chuyển hóa năng lượng.

4. Sóng điện từ và hệ thần kinh

The BioInitiative Report (2020) cảnh báo: sóng điện từ nhân tạo có thể tác động đến hệ thần kinh tự chủ, giấc ngủ, hormone melatonin – những mắt xích then chốt trong chuỗi trao đổi chất.

Đức Đạt Lai Lạt Ma: Sự quán thông mà ngài thấu hiểu

Trong nhiều cuộc đối thoại khoa học (Mind and Life Dialogues), Đức Đạt Lai Lạt Ma nhấn mạnh: “Cơ thể chúng ta giống như một giọt nước trong đại dương. Giọt nước ấy chỉ tồn tại vì đại dương còn nguyên vẹn.”

Ngài lý giải rằng sắc uẩn (thân thể) hoàn toàn phụ thuộc vào các duyên sinh ngoại cảnh: không khí, nước, thực phẩm, khí hậu, môi trường sống. Sự ô nhiễm và tha hóa vật chất không chỉ hủy hoại thể xác, mà còn làm tâm bất an, gây nên những nghiệp bệnh tiếp nối.

Trong buổi đối thoại với nhà vật lý Arthur Zajonc, ngài nói thêm: “Nếu bạn hiểu rằng không khí bạn thở chính là máu của thân thể vũ trụ, thì bạn sẽ biết đau cùng thế giới khi lá phổi ấy bị tổn thương.”

Bệnh tật: Tiếng kêu của sự đứt gãy quán thông

Nhiều bệnh hiện đại là kết quả của sự đứt gãy giữa ta và vũ trụ:

• Ung thư tăng vọt do thực phẩm biến đổi gene, hóa chất công nghiệp.
• Dị ứng, tự miễn bùng phát vì hệ miễn dịch lệch lạc sau khi hệ vi sinh vật tự nhiên bị phá hủy.
• Trầm cảm, lo âu lan rộng trong xã hội ít tiếp xúc với tự nhiên, lệch nhịp sinh học.
• Các bệnh hô hấp bùng phát vì không khí độc hại.

Ta bệnh – bởi vũ trụ quanh ta cũng đang bệnh.

Chữa lành: Trở về với sự quán thông

Sự chữa lành đích thực không chỉ đơn thuần là dùng thuốc điều trị triệu chứng, mà là tái lập sự liên thông nguyên sơ giữa thân thể và vũ trụ. Khi ấy, hệ miễn dịch sẽ tự cân bằng, chuyển hóa nội tại tự vận hành hài hòa, và sự sống phục hồi bản thể vốn có.

Nhiều phương pháp chữa lành tự nhiên đang hồi sinh mạnh mẽ:

• Forest Bathing (Tắm rừng – Shinrin-yoku, Nhật Bản): cân bằng thần kinh tự chủ, giảm cortisol (hormone stress).
• Thực phẩm nguyên sơ (Whole Food): phục hồi mối quan hệ dinh dưỡng – vi sinh vật tự nhiên.
• Thiền định – Hít thở chánh niệm: hòa hợp thân – tâm – thế giới.
• Điều chỉnh ánh sáng, nhịp sinh học: đồng bộ hóa với chu kỳ ngày – đêm vũ trụ.

Đúng như Đức Đạt Lai Lạt Ma nhấn mạnh: “Sự chữa lành không đến từ một loại thuốc. Nó đến từ việc bạn tái lập mối quan hệ đúng đắn với thế giới.”

Lời kết: Sợi dây bất khả phân ly

Chúng ta từng ngộ nhận mình là cá thể độc lập. Nhưng thực ra, mỗi tế bào trong cơ thể sống nhờ vào nhịp thở của Trái Đất, ánh sáng của mặt trời, độ ẩm từ những cơn mưa xa.

Cắt đứt sợi dây đó là tự thu hẹp sinh mệnh chính mình.

Sống khỏe mạnh hóa ra rất đơn giản: Sống cùng với vũ trụ, chứ không phải sống chống lại nó.

Mỹ Mỹ biên tập

Phụ lục tài liệu tham khảo:

Sonnenburg JL, et al. “Diet-induced extinctions in the gut microbiota compound over generations.” Nature (2016).

WHO. “Air pollution and health” (2023).

BioInitiative Working Group Report (2020).

Mind and Life Dialogues: The Universe in a Single Atom – Dalai Lama.

Xem thêm