Đây là thắc mắc mà rất nhiều người vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng, có người nghĩ là do thức ăn, có người nói do gen, người nói thế này, thế kia. Hôm nay, tác giả xin được phép đưa ra góc nhìn của bản thân để phần nào có thể giải đáp vướng mắc của quý độc giả dưới góc nhìn đa chiều, khách quan, và chi tiết hơn.
1. “Tướng tùy tâm sinh, bệnh tùy khí nhập”. Thân thể là biểu hiện của tâm và nghiệp
Trong văn hóa Trung Hoa, con người không đơn thuần là xác thịt mà là sự kết hợp giữa thân – tâm – khí – thần. Do đó, tình trạng thân thể không thể chỉ nhìn vào khẩu phần ăn, mà phải xét đến:
Trong “Hoàng Đế Nội Kinh”, y thư cổ đại nền tảng của Trung y có viết:
“Tâm giả, quân chủ chi quan dã; thần minh xuất yên.”
(Tâm là vua trong ngũ tạng, sáng suốt là nhờ tâm mà sinh ra)
Ý nói mọi biểu hiện của thân thể đều bắt nguồn từ tâm. Tâm bất ổn thì thân bất an.
Người có nội tâm thường xuyên phiền não, so đo, tham cầu, thì khí huyết không lưu thông, tạng phủ tổn hại, dù ăn ít vẫn béo, không phải do ăn, mà do khí trệ, đàm thấp tụ. Ngược lại, người có tâm hồn thanh cao, sống giản dị, không vướng bận lợi danh, thì cho dù ăn nhiều cũng chuyển hóa thành năng lượng tinh khiết mà không tích tụ.
Triết gia phương Tây Marcus Aurelius từng nói:
“Such as are your habitual thoughts, such also will be the character of your mind; for the soul is dyed by the thoughts.”
(Tư tưởng thường nhật của bạn sẽ định hình khí chất bạn; vì linh hồn được nhuộm bởi tư tưởng.)
Tư tưởng thanh cao thì khí chất nhẹ nhàng, thân thể vì thế cũng nhẹ nhàng theo.
- Khí vận và mệnh lý: Có người mệnh mang nhiều “thổ” và “ẩm thấp”, cơ thể dễ tích trữ. Có người “hỏa vượng, kim khinh”, cơ địa bốc, tiêu hao mạnh, nên ăn nhiều mà thân thể vẫn nhẹ.
- Nghiệp lực từ quá khứ: Theo thuyết luân hồi, thân thể đời này là kết quả của những gì con người gieo trong đời trước. Người từng keo kiệt với vật thực, hay bắt ép người khác chịu đói khát, có thể đời này bị ảnh hưởng đến khả năng chuyển hóa thực phẩm. Ngược lại, người từng bố thí, nuôi dưỡng kẻ khốn cùng, đời này dễ được cơ thể nhẹ nhàng, tiêu hóa tốt.
2. “Thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong”. Thuận tự nhiên thì khỏe, nghịch tự nhiên thì suy
Cổ nhân nói:
“Thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong.”
(Thuận theo Đạo Trời thì sống, nghịch Đạo thì suy.)
Trong văn hóa Đông phương, thân thể con người là một tiểu vũ trụ. Nếu sinh hoạt, tâm tính, thói quen sống thuận theo tự nhiên, tức “thuận đạo”, thì khí huyết hanh thông, tạng phủ điều hòa.
- Người ăn nhiều không mập thường là người có nhịp sinh học điều độ, vận động đầy đủ, lao động tinh thần lẫn thể chất hài hòa, không truy cầu quá đáng, tức là sống thuận thiên.
- Người ăn ít vẫn mập có thể là do thức khuya, lười vận động, u uất, bất mãn, hoặc dồn nén nhiều dục vọng, khiến khí cơ bị bế tắc, tạng tỳ suy yếu. Đó là sống nghịch đạo, dù khẩu phần ít vẫn tích tụ khí đàm.
Trong sách “Đạo Đức Kinh”, Lão Tử viết:
“Ngũ sắc linh nhân mục man, ngũ âm linh nhân nhĩ lung, ngũ vị linh nhân khẩu sảng… Thị dĩ thánh nhân vi phúc bất vi mục.”
(Năm màu làm loạn mắt người, năm âm làm rối tai người, năm vị làm mê lưỡi người… Cho nên bậc thánh nhân chú trọng vào bên trong chứ không chạy theo bên ngoài.)
Ăn uống, tiêu dùng, cảm thụ, tất cả đều nên tiết chế để giữ thân thể và tâm hồn thanh khiết.
3. “Thân là nghiệp báo chi quả, tâm là nghiệp tạo chi nhân”. Hình thể là kết quả, tâm niệm là nguyên nhân
Một người trong quá khứ từng bố thí thực phẩm, nuôi dưỡng sinh linh, đời này có thể được “trả lại” qua khả năng tiêu hóa tốt, ăn nhiều không bệnh. Ngược lại, người từng khiến người khác đói khổ, hủy hoại thực phẩm, sống ích kỷ, có thể mang một thân thể đời này bất ổn về chuyển hóa, dù ăn ít vẫn bị tích đọng nghiệp lực trong thân xác.
Tương tự, triết gia Plotinus (Hy Lạp cổ đại) từng dạy:
“The body is a shadow of the soul’s desires.”
(Thân thể là cái bóng của dục vọng nơi linh hồn.)
Nghiệp không chỉ là hành động, mà còn là ý niệm. Sự tham lam, đố kỵ, dục vọng… đều tích lại thành khí, thành bệnh.
Con người có hai loại “thực phẩm”: một là từ miệng mà vào, cơm áo gạo tiền. Hai là từ tâm mà sinh, đó là dục vọng, suy nghĩ, cảm xúc.
- Có người thân ăn ít nhưng tâm ăn nhiều: ham muốn quá độ, truy cầu vật chất, sợ thiếu thốn, luôn lo lắng. Những thứ đó cũng là “thức ăn”, nhưng là thứ thực sự khiến tinh thần nặng nề, kéo theo khí huyết trì trệ.
- Có người thân ăn nhiều nhưng tâm thanh tịnh: không truy cầu, không tham luyến, sống hòa hợp. Dù ăn nhiều nhưng tâm khí nhẹ, nên cơ thể không bị trói buộc bởi sự tích tụ.
4. “Hình mập chưa chắc là mập, hình gầy chưa chắc là gầy”. Ngoại tướng không phải tất cả
Văn hóa truyền thống không lấy thân hình làm thước đo duy nhất cho sức khỏe. Người mập chưa hẳn là bệnh, người gầy chưa chắc là yếu. Quan trọng là khí vận có lưu thông không, thần sắc có đầy đủ không, tinh khí có tụ đủ không.
“Phúc nhân chi diện tất hữu khả hỉ chi sắc.”
(Người có phúc thì diện mạo luôn mang nét đáng mừng.)
Có người thân mập mà nhẹ nhàng, bước đi khoan thai, mặt rạng rỡ, lời nói ấm áp, ấy là người có Phúc khí.
Có người gầy mà thần hồn rạng rỡ, trí tuệ minh mẫn, ấy là người có tu dưỡng.
Ngược lại, có người tuy thân hình “cân đối” theo tiêu chuẩn hiện đại, nhưng sắc khí u ám, ánh mắt thất thần, nói năng vô lực, thì dù ăn ít hay ăn nhiều cũng chỉ là “người bệnh”.
5. Ăn là chuyện nhỏ, dưỡng mới là chuyện lớn
Điều then chốt không nằm ở lượng thức ăn, mà ở chất lượng khí tâm. Người ăn ít mà tích tụ, người ăn nhiều mà nhẹ nhàng, tất cả đều tùy thuộc vào:
- Cách sống có thuận với tự nhiên không?
- Tâm niệm có thanh sạch không?
- Hành vi trong đời này có Chân Thiện không?
- Nghiệp lực tích lũy từ đời trước ra sao?
Vì thế, cổ nhân khuyên:
“Dục tu tiên đạo, tiên tu tâm đạo.”
(Muốn tu tiên, trước hết phải sửa tâm.)
Hay như Goethe, thi hào nước Đức từng nói:
“Let everyone sweep in front of his own door, and the whole world will be clean.”
(Hãy để mỗi người quét sạch trước cửa nhà mình, thì cả thế giới sẽ sạch.)
Người biết quét dọn nội tâm, sống thuận theo đạo lý Trời Đất, thì tự nhiên thân thể cũng được nuôi dưỡng bằng chính khí, ăn gì cũng tiêu, sống thế nào cũng nhẹ.
Đừng chỉ truy cầu thân thể nhẹ nhõm qua thức ăn, mà hãy truy cầu tâm linh thanh sạch qua đạo đức và trí tuệ. Khi tâm sáng thì khí chuyển, khi khí chuyển thì thân nhẹ, và khi thân nhẹ thì bạn không còn bị giam trong xác thân, mà đang thật sự sống trong tự do.
Cổ nhân dạy: “Muốn thân thể nhẹ nhàng, phải dưỡng tâm cho thanh tịnh”. Điều chỉnh tâm thái, sống hòa hợp với Đạo Trời, tức thuận với nguyên lý âm dương, nhân quả, thì tự nhiên thân thể điều hòa.
Vạn Điều Hay
