Trong lịch sử phong kiến Việt Nam, hiếm có vị vua nào được sử sách và giai thoại nhắc đến với nhiều kỷ lục như Vua Lê Thần Tông: Hai lần lên ngôi, lấy vợ phương Tây, có đến 4 người con đều làm Vua.
Lê Thần Tông (1607-1662) có tên húy Lê Duy Kỳ, là vị Vua thứ 17 của nhà Hậu Lê. Ông là con trai trưởng của Vua Lê Kính Tông và hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trinh – con thứ của chúa Trịnh Tùng. Lúc ông sinh ra, Vua nhà Lê chỉ còn trên danh nghĩa, mọi quyền hành ở Đàng ngoài đều thuộc họ Trịnh, còn Đàng trong thì chúa Nguyễn cát cứ.
Hai lần lên ngôi Vua
Năm 1619, vua Lê Kính Tông bị Trịnh Tùng ép thắt cổ chết. Duy Kỳ lúc này mới 12 tuổi – được đánh giá là vị Vua có tướng mạo đế vương với sống mũi cao, mặt rồng – được đưa lên làm vua lấy hiệu là Lê Thần Tông. Ông cũng được nhận định là người thông minh, học rộng, mưu lược sâu sắc và giỏi văn chương.
Thần Tông làm vua 24 năm thì nhường ngôi cho con trai 13 tuổi Lê Duy Hựu (hiệu là Chân Tông) và trở thành Thái thượng hoàng. Tuy nhiên, ở ngôi chỉ được 7 năm thì Lê Chân Tông ốm, qua đời nên Thái thượng hoàng Lê Duy Kỳ trở lại làm Vua.
Đến năm 1662, Lê Thần Tông qua đời, táng tại Ngọc Long, xã Quần Lai, huyện Dương Lôi (nay là huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa). Nối ngôi Thần Tông là con trai thứ tên Lê Duy Vũ (hiệu là Huyền Tông) cũng ở ngôi 9 năm thì ốm, chết. Kế vị cũng là một con trai nữa của Thần Tông tên Lê Duy Hợi (hiệu là Gia Tông) nhưng ông cũng không qua được bạo bệnh sau 4 năm sở hữu ngôi báu. Tiếp đó, con út của Lê Thần Tông tên Lê Duy Hợp (hiệu là Hy Tông) nối ngôi.
Vị Vua tạo ra kỷ lục đặc biệt khi lấy vợ Tây
Theo một số nhà nghiên cứu, Lê Duy Kỳ là người duy nhất trong số 108 vị vua chúa của 15 triều đại phong kiến Việt Nam có hai lần lên ngai vàng (7 niên hiệu) và có đến 4 người con đều làm vua. Không những thế, Thần Tông còn tạo ra kỷ lục đặc biệt khi ông là vị vua Việt Nam đầu tiên lấy vợ Tây và cũng là vua có nhiều vợ là người các dân tộc.
Năm 1630, Thần Tông bị ép lấy con gái của Trịnh Tráng (cậu ruột Thần Tông) là Trịnh Thị Ngọc Trúc (hơn vua 12 tuổi) làm hoàng hậu. Việc này, sách Đại Việt sử ký toàn thư có ghi “Vào năm Canh Ngọ 1630… Vua lấy con gái Vương (Trịnh Tráng) là Trịnh Thị Ngọc Trúc, lập làm hoàng hậu. Trước, Ngọc Trúc đã lấy người bác họ của Vua là Cường quận công Lê Trụ, sinh được 4 con. Khi ấy, Lê Trụ bị giam, Vương đem Ngọc Trúc gả cho Vua. Triều thần là Nguyễn Trực, Nguyễn Danh Thế nhiều lần dâng sớ can. Vua không nghe mà nói rằng: “Xong việc thì thôi, lấy gượng vậy”.
Sau Hoàng hậu Ngọc Trúc, để phục vụ mục đích chính trị và giao thương quốc tế, Thần Tông được cho là còn cưới 5 bà vợ nữa, mỗi bà thuộc một dân tộc. Vợ thứ 2 là người Xiêm (Thái Lan), thứ 3 là người dân tộc Mường, thứ 4 là người Trung Quốc, thứ 5 là người Lào.
Trong cuốn Tường trình về Đàng Ngoài (Historie du Royaume de Tunquin), linh mục người Pháp Alexandre de Rhodes chép nhiều việc về thời Lê – Trịnh, có đoạn cho biết người vợ thứ 6 của vua Lê Thần Tông là cung phi người Hà Lan. Sách này cũng ghi việc chúa Đàng ngoài đã cầu cứu các thương gia người Hà Lan khi ấy đã chiếm đóng Java (Indonesia), xin cung cấp cho một số tàu tròn… Và người Hà Lan đã đồng ý ngay vì biết vua chúa Đàng ngoài cần những tàu đó để tiến đánh chúa Đàng trong.
Ngoài ra, vào những năm 20 của thế kỷ XX, nhà sử học Charles Robequin trong cuốn Le Thanh Hoa (xứ Thanh Hóa) – sách nghiên cứu về lịch sử, địa lý, phong tục, con người Thanh Hóa – cũng đề cập ông Lê Duy Kỳ là người Việt Nam đầu tiên lấy vợ người châu Âu.
Theo các tài liệu, người vợ Hà Lan của Vua tên Orona là con gái phó toàn quyền Hà Lan tại Đài Loan. Năm 1630, trong chuyến sang Việt Nam, bà Orona được gặp vua Lê Thần Tông ở Thăng Long. Nghe lời khuyên của bố, bà đã ở lại làm vương phi của vua Lê.
Sáu người vợ của vua Lê Thần Tông sống với nhau rất hòa thuận. Tương truyền, 6 pho tượng nhập thần của 6 người vợ vua Lê Thần Tông ở chùa Mật Sơn, tỉnh Thanh Hóa, là do 6 bà chung lòng chung sức bỏ tiền công đức ra làm, với nguyện ước mãi mãi bên nhau.
Trong đó, tượng Hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc ngự trên tòa sen còn các bà khác đội vương miện trong tư thế tọa thiền. Mỗi pho tượng thể hiện một nét dung nhan khác nhau và thấy rõ trang phục của mỗi bà đúng theo y phục dân tộc của từng người. Năm 1959, năm pho tượng vợ vua Lê Thần Tông đã được rước về đền Nhà Lê – được xếp hạng Di tích lịch sử cấp Nhà nước, cách chùa Mật Sơn hơn cây số. Riêng tượng bà Ngọc Trúc được đưa về Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Một chi tiết khá thú vị khác về vị vua nổi tiếng này là ngoài 10 người con đẻ, vua còn có 4 người con nuôi, trong đó có con riêng của vợ và một người con nuôi người nước ngoài. Điều thú vị người đó cũng là người phương Tây gốc Hà Lan tên là Charles Hartsinck. Đây là được coi là người Hà Lan đầu tiên được phép mở hiệu buôn ở nước ta, đặt nền móng cho việc xây dựng thương điếm Hà Lan ở Phố Hiến.
Tháng 9 năm 1662, Thần Tông bị bệnh qua đời. Tính ra trong 55 cuộc đời, ông đã có tới ba lần làm vua và thái thượng hoàng trong 43 năm liên tiếp. Về “binh nghiệp”, ông đã ba lần theo các chúa Trịnh vào nam tiến đánh họ Nguyễn.
Dưới triều vua Lê Thần Tông, việc triều chính đều do chúa Trịnh định đoạt cả. Có lẽ, trong suốt nhiều năm ở ngôi vua, chịu nhiều áp chế, ông cũng có lúc giống vua cha Kính Tông, từng có ý phản kháng, đoạt lại quyền hành cho họ Lê. Nhưng vì Trịnh Tùng là ông ngoại, Trịnh Tráng vừa là cậu, lại vừa là cha vợ, nên ông khó có thể chống lại họ. Cũng chính vì thế mà trong “chính sách” của nhà Trịnh, các đời chúa thường lập các vua Lê còn nhỏ tuổi để dễ điều khiển, lại gả con gái cho họ để có thêm sự ràng buộc về thân tộc, khiến họ không dám có ý này khác…
Tịnh Yên
Nguồn: vnexpress.net
Xem thêm
Vạn Điều Hay
