Hãy tưởng tượng một quốc gia lấy một đóa làm biểu tượng của mình và tất cả các vị vua của họ đều mặc áo thêu loài hoa này qua các thế hệ khác. Hãy tưởng tượng đóa hoa này đến từ thiên thượng để nhắc nhở mọi người tử tế với nhau. Quý vị không mơ mộng đâu, đất nước này là có thật và đó là Pháp quốc, loài hoa đó tên gọi là fleur de lys (tiếng Việt gọi là hoa ly, hoặc hoa bách hợp). Truyền thuyết về loài hoa này là một trong những truyền thuyết đẹp nhất của Pháp quốc.
Hoa ly là một biểu tượng quan trọng mà truyền thuyết đầu tiên nói rằng loài hoa này có nguồn gốc từ một thiên thần, một nữ hoàng và một ẩn sĩ. Một truyền thuyết khác kể về hoa diên vĩ (iris) vùng đầm lầy đã giúp vua Clovis giành chiến thắng quyết định từ 1,500 năm trước.
Ngày nay, chúng ta tìm thấy biểu tượng hoa ly trên khắp Pháp quốc, chứng nhân của quá khứ huy hoàng và mối liên hệ hàng ngàn năm với thế giới siêu nhiên bên ngoài chúng ta.
Nguồn gốc huyền thoại của hoa ly (fleur de lys)
Có một số truyền thuyết về việc lựa chọn biểu tượng hoa ly. Biểu tượng này đã được chọn vào cuối thế kỷ thứ V, vào thời điểm diễn ra lễ rửa tội của vua Clovis và sự ra đời của Pháp quốc. Cho đến lúc đó, các vị vua tộc người Frank vẫn mang các biểu tượng man rợ làm biểu trưng như cho con cóc hoặc hình lưỡi liềm trên quốc huy của họ.
Truyền thuyết đầu tiên xuất hiện trong tác phẩm của nhà sử học và nhà lưu trữ người Pháp ở thế kỷ 17 Antoine Lancelot. Trong một bài thơ bằng tiếng Latinh nhân dịp xuất bản bản dịch thuật “Thành phố của Chúa” của Thánh Augustine, nhà sử học đã kể lại rằng thiên thần đã thổi vào tai của một ẩn sĩ sống gần một dòng suối trong khu rừng Kruye (rừng Marly hiện tại) biểu tượng hoa ly. Thiên thần trao cho ẩn sĩ đó một chiếc khiên có “ba bông hoa ly màu vàng trên cánh đồng xanh” để thay thế huy hiệu của vua Clovis. Vị này là người thường xuyên cầu nguyện cùng với Nữ hoàng Clotilde, đã kể cho bà nghe về những điều nhìn thấy siêu thường.
Truyền thuyết này được minh họa trong kiệt tác “Thời gian của Bedford” vào năm 1415 theo yêu cầu của vua Louis nước Pháp, con trai của Vua Charles VI và là người bảo trợ cho nghệ thuật nổi danh. Chúng ta thấy vị ẩn sĩ đang kính cẩn quỳ một gối trong ánh sáng trước Thánh Clotilde để trao cho nàng huy hiệu với ba bông hoa ly.
Kể từ khi kết hôn với vua Clovis, nàng Clotilde không ngừng phiền muộn về niềm tin man rợ của phu quân và cố gắng khiến chàng tin vào một vị thần nhân từ hơn là một vị thần chiến tranh. Sau khi nhận được thứ mà nàng coi là một món quà từ thiên thượng, Clotilde nhân lúc cuộc đấu tay đôi giữa vua Clovis và một thủ lĩnh man rợ đã đổi quốc huy của chồng nàng thành quốc huy có ba bông hoa ly. Trong kiệt tác của Bedford, chúng ta thấy nữ hoàng ngồi cạnh vua Clovis một cách hiền từ và chỉ cho vua xem quốc huy. Mặc dù miễn cưỡng nhận lấy, nhưng vua Clovis cảm thấy sức mạnh được nhân đôi, điều mà ông chưa từng thấy trước đây. Chứng kiến về sức mạnh bí ẩn này trong trận chiến, nàng Clotilde giải thích với vị vua trẻ rằng chính việc lựa chọn những bông hoa ly đã mang lại chiến thắng cho chàng.
Hoa diên vĩ vàng của đầm lầy đã cứu đội quân của vua Clovis khỏi người Visigoth
Một truyền thuyết khác, không kém phần thơ mộng, được nhà sử học Louis Girard thuật lại vào đầu thế kỷ 20.
Năm 507, trong Trận chiến Vouillé chống lại đội quân man rợ người Visigoth [một nhánh người Đức] của Alaric II. Các chiến binh ít ỏi của vua Clovis đã bị đẩy lùi vào đầm lầy Vienne đang bị ngập lụt. Trong khi ở tình thế rất nguy hiểm, thì một con nai cái xuất hiện từ hư không và băng qua đầm lầy Vienne trên một khúc cạn có hàng diên vĩ màu vàng. Sự hiện diện của những đóa hoa này suốt dọc đường đến bờ sông mở ra một lối đi ổn định trên mặt đất giúp đội quân của vua Clovis có thể băng qua. Dấu hiệu của hoa diên vĩ đầm lầy nổi bật trên nền trời xanh đã cho phép người Frank (Pháp) thoát ra khỏi vùng đất nguy hiểm và sau đó đánh bại người Visigoth.
Trong truyền thuyết này, sự ra đời của Pháp quốc là nhờ vào sự hiện diện đơn thuần của một con nai và những bông hoa trong đầm lầy, điều này minh chứng – dành cho những ai muốn tin – rằng số phận là được an bài vào những thời khắc tuyệt vọng nhất. Chiến thắng này mang tính quyết định và là nền tảng của sự hình thành vương quốc của người Pháp, với lãnh thổ trải rộng từ sông Loire đến dãy núi Pyrenees.
Theo nhà sử học Jean du Tillet trong tác phẩm ‘Bộ sưu tập của các vị vua Pháp’ (1566), quốc huy của Pháp quốc đã được thay đổi bằng ba bông hoa ly vào thời điểm vua Clovis làm lễ rửa tội.
Trên thực tế là món quà biểu tượng ba bông hoa thiêng liêng này sau đó đã được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ quốc vương này sang quốc vương khác, từ triều đại này sang triều đại khác, cho đến giữa thế kỷ 19. Loại hoa này vẫn hiện diện cho đến ngày nay trên tất cả các di sản kiến trúc của Pháp và Navarre, gợi nhớ về thời xa xưa khi con người sống hòa hợp với thiên nhiên và các vị thần.
Hoa diên vĩ đầm lầy trở thành loài hoa của các vị vua và cũng được gọi là “fleur de lys”
Có ba giả thuyết để giải thích về thuật ngữ “hoa lys” hoặc “hoa lis” thay vì “marsh iris” (hoa diên vĩ đầm lầy), vốn chính xác hơn từ quan điểm thực vật học.
Trong giả thuyết đầu tiên, hoa diên vĩ đầm lầy mọc rất nhiều ở vùng Flanders, cội nguồn của dân tộc Frank, đặc biệt là gần con sông chảy qua Armentières và được gọi là sông Lys. Vì thế, người ta gọi đó là “fleur lys” hàm ý là bông hoa bên bờ sông Lys.
Giả thuyết thứ hai do nhà ngôn ngữ học Charles Bruneau đưa ra, “fleur de lys” thực chất là hoa diên vĩ (iris) được phát âm trong tiếng Hà Lan là “lisbloem” hoặc tiếng Frankish là “lieschbloem”. Thuật ngữ “bloeme” được dịch là ‘hoa’, trong khi “liesch” hoặc “lis” được giữ nguyên, dẫn đến thuật ngữ “fleur de lis” trong tiếng Pháp.
Giả thuyết thứ ba bắt nguồn từ việc lựa chọn “fleur de lys” làm biểu tượng chính thức của hoàng gia Pháp vào thế kỷ 12 bởi vua Louis VII. Loài hoa này sau đó được gọi là “Flor de Loys” trong tiếng Pháp cổ có nghĩa là “hoa của vua Louis”, theo phiên âm là “fleur de lys”.
Biểu tượng “Fleur de lys” trong suốt 1500 năm lịch sử Pháp quốc
Ngay từ khi ra đời, vương quốc Pháp đã đóng dấu vận mệnh của mình trong mối liên kết (hoặc hoài nghi) với thần thánh.
Trong hơn 12 thế kỷ, biểu tượng fleur de lys đã được coi là một món từ thiên thượng, được các vị vua cũng như người dân đều yêu thích. Trước Cách mạng, fleur de lys được miêu tả là vật trang trí huy hiệu trên tượng đài, tiền xu, vải và thảm trang trí, tác phẩm điêu khắc, tượng, tác phẩm nghệ thuật, tranh vẽ, kiến trúc, huy hiệu của các thành phố và làng mạc của vương quốc. Đối với các vị vua, ba bông hoa tượng trưng cho ba đức tính chung mà họ cho là hiện thân của Dũng cảm, Trí tuệ và Niềm tin. Họ truyền lại từ thế kỷ này qua thế kỷ khác, nghĩa vụ của các vị vua đối với vương quốc của họ, đối với người dân của họ và sự kính trọng mà họ nên có đối với thần thánh.
Sau triều đại của vua Clovis, fleur de lys xuất hiện vào thế kỷ thứ 9 trên vương trượng của vua Charles-le-Chauve, cháu trai của vua Charlemagne. Vào thế kỷ 12, vua Louis VII đã ra lệnh sử dụng trang phục có hình fleur de lys trong lễ đăng quang của con trai ông là vua Philippe vào năm 1179. Từ triều đại của Louis VII, fleur de lys xuất hiện như một biểu tượng chính thức của hoàng gia Pháp.
Biểu tượng hoa ly trắng xuất hiện vào thời Trung cổ (lần này là hoa bách hợp, hoa loa kèn theo quan điểm thực vật học). Biểu tượng này gắn liền với hình ảnh thuần khiết và hoàn hảo của Đức Trinh Nữ Maria, vị thánh bảo trợ của Vương quốc Pháp.
Fleur de lys được tìm thấy trên lễ phục và áo choàng đăng quang của các vị vua Pháp, từ các vị vua Carolingian từ thế kỷ thứ 9 đến các vị vua cuối cùng của nhánh Capetian vào thế kỷ 19.
Giống như sư tử, đại bàng, thánh giá hay vương miện, fleur de lys là biểu tượng không thể tách rời của lịch sử Pháp quốc. Nhưng trong cuộc Cách Mạng Pháp, fleur de lys đã không còn là một trong những biểu tượng chính thức nữa. Mặc dù được phục hồi dưới thời Khôi phục Chế độ Quân chủ, nhưng biểu tượng này chính thức bị xóa bỏ hoàn toàn sau Cách mạng Tháng Bảy (1830), khi vị vua cuối cùng của Pháp, vua Louis-Philippe, chấp nhận lá cờ ba màu làm di sản của quốc gia này.
Thông điệp vượt thời gian của fleur de lys
Trong thế giới hiện đại siêu kết nối của chúng ta, chúng ta ngày càng bị ngắt kết nối với bản chất tâm linh của con người, những truyền thuyết và câu chuyện của nhân loại. Tuy nhiên, truyền thuyết vẫn hiện diện ở đó để nhắc nhở chúng ta về cội nguồn và tương lai của chúng ta.
Có phải biểu tượng hoa diên vĩ đã được một thiên thần mang đến cho vua Clovis vào thế kỷ thứ 5? Hay câu chuyện không kém phần huyền bí về con nai và bông hoa vùng đầm lầy đã giúp đem lại chiến thắng quyết định khai sinh Pháp quốc?
Mọi người nên tin vào phiên bản lịch sử của chính mình và hãy nhớ rằng fleur de lys, loài hoa ở khắp mọi nơi trên đường phố và làng mạc Pháp quốc, mang giá trị gợi lên quá khứ huy hoàng và niềm hy vọng trường tồn cho tương lai. Một tương lai tốt đẹp hơn. Tất nhiên, điều này phụ thuộc vào việc ta tin vào phiên bản nào của câu chuyện.
BTV Epoch Times Tiếng Anh
Epoch Times Tiếng Việt
